Interpunkcja to umieszczanie w tekście pisanym znaków, nazywanych interpunkcyjnymi albo przestankowymi, które pozwalają podzielić tekst na mniejsze części, wyodrębniane ze względów składniowych, znaczeniowych lub logicznych. Interpunkcja oddaje też częściowo intonację języka mówionego. Na przykład znak zapytania połączony z wykrzyknikiem może sygnalizować zdziwienie. Może też ona sugerować rytm, tempo mowy (choćby przez podział tekstu na zdania za pomocą kropek).
Interpunkcja polska jest dziś ściśle powiązana ze składnią, gdyż za pomocą takich znaków, jak przecinek, średnik, kropka zaznacza się budowę wypowiedzenia - to, ile jest w nim części (zdań) składowych i w jakim są one wzajemnym stosunku.
Dzięki interpunkcji można odpowiednio interpretować zapisany tekst. Miejsce, w którym postawimy przecinek, może zadecydować o znaczeniu zdania. Na przykład co innego znaczy: „Płacząc z radości, rzuciła mu się w ramiona” niż: „Płacząc, z radości rzuciła mu się w ramiona”. Pominięcie przecinka także może zmienić zasadniczo treść zdania. Tak jest w dwóch niemal identycznych formalnie zdaniach: „Spotkałem dziś kominiarza, Jacka i Natalię” oraz „Spotkałem dzisiaj kominiarza Jacka i Natalię”.
Użycie znaków przestankowych nie jest więc tak marginesową sprawą, jak by się na pozór wydawało. Dotyczy to zwłaszcza stosowania przecinka - znaku bardzo często pomijanego w tekstach pisanych.
Przecinek ma znaczenie:
Do chaty wszedł myśliwy na głowie, miał czapkę na nogach, nowe buty, z cholewkami w zębach, fajka w oczach, świeciła mu radość.
Warto więc przypomnieć główne zasady użycia tych znaków interpunkcyjnych, które sprawiają największe kłopoty.
Przecinek stawia się
- zawsze między częściami zdania złożonego podrzędnie, czyli takiego, w którym jedna jego część jest uzależniona znaczeniowo od drugiej. Bez niego mogłaby być pozbawiona sensu. Przecinek trzeba postawić bez znaczenia, czy zdanie zaczyna się od części nadrzędnej, czy podrzędnej. Pamiętajmy też, żeby stawiać drugi przecinek tam, gdzie kończy się zdanie podrzędne wplecione w tok nadrzędnego;
- między częściami zdania złożonego współrzędnie:
- zawsze wtedy, kiedy są one połączone bez spójnika, na przykład: Zapalił światło, usiadł do komputera, rozpoczął programowanie;
- jeśli ich treści przeciwstawiają się sobie, na przykład: Nie mam doświadczenia, ale bardzo szybko się uczę; są w stosunku wynikania: Skończyło mi się mleko, więc poszłam do sklepu; są synonimiczne znaczeniowo.
W innych typach zdań złożonych współrzędnie przecinka się nie stawia; - między członami zdania pojedynczego i połączonymi spójnikiem; w tym wypadku obowiązują te same zasady, co przystawianiu przecinka w zdaniu złożonym współrzędnie, na przykład: Wygląda słabo, ale ma potencjał;
- między jednorodnymi i równorzędnymi członami zdania pojedynczego, na przykład między jednakowymi dopełnieniami, przydawkami, okolicznikami: Widziałam w sklepie ładną, nowoczesną lampę;
- przed wyliczeniem wprowadzanym słówkiem jak, na przykład: Miał do wyboru wiele kolorów, jak czerwony, zielony, niebieski, czarny;
- przed członem wtrąconym i po nim, na przykład: Specyfikacja, albo raczej szkic projektu, została przygotowana w dwie godziny;
- przed wyrazami w wołaczu, stojącymi poza zdaniem, lub po nich, na przykład: Podaj mi piwo, kobieto;
- po imiesłowowym równoważniku zdania, nawet nierozbudowanym, na przykład: Wracając z pracy, zatankowałem samochód;
- zawsze wtedy, gdy powtarza się ten sam spójnik, na przykład: Ani się najadłem, ani napiłem;
- zawsze wtedy, gdy powtarza się ten sam wyraz, na przykład: Dawno, dawno temu.
Kropkę stawia się
- na końcu zdania oznajmującego;
- w tych skrótach, które kończą się literą inną niż cały wyraz, na przykład: inż. (inżynier), prof. (profesor), ale również Praca napisana przez dr. (doktora) Kowalskiego, chociaż: Pracę napisał dr (doktor) Kwiatkowski;
- po liczebnikach zapisanych cyframi, odpowiadających na pytanie który?, na przykład: Znalazłem tę informację w 7. tomie (w siódmym tomie) książki;
Cudzysłów używa się
- kiedy przytaczamy czyjeś słowa, na przykład: Powiedziała, żeby „zignorować te błędy, bo nikt ich nie zauważy";
- do zapisywania tytułów filmów, książek, czasopism, a także nazw lokali, pseudonimów, nazw firmowych itp., na przykład: „Milczenie owiec” pozytywnie mnie zaskoczył; Oglądaliśmy mecz w pubie „U kibica”;
- do wyodrębniania wyrazów użytych ironicznie, na przykład: Stefan „uwielbia" jak się go tak nazywa.
Cudzysłów jest znakiem nadużywanym, często stosowanym niepotrzebnie. Nie należy go stawiać:
- wtedy, gdy w tekście występują stałe połączenia wyrazów, czyli związki frazeologiczne. Na przykład nie należy pisać: Po usłyszeniu tego dowcipu „zrywaliśmy boki” ze śmiechu;
- po wyrażeniu tak zwany lub skrócie tzw.;
- nie obejmuje się cudzysłowem wyrazów potocznych lub mało znanych piszącemu. Na przykład niepoprawnie jest: Ma telefon z „Androidem”.
Pozostałe znaki interpunkcyjne
Średnik, dwukropek, nawias są używane do zaznaczania pewnych zależności składniowych, natomiast myślnik, wielokropek, wykrzyknik, znak zapytania służą do zapisywania intonacji wypowiedzi, a także oddają emocje piszącego. Z ich używaniem zazwyczaj nikt nie ma problemów.